Η καταγραφή της Παράδοσης: Τί είναι παραδοσιακό και τι νεότερο; Τί καταγράφουμε τελικά;

της Μυροφόρας Ευσταθιάδου

Εθνολόγου - Μεταπτυχιακής φοιτήτριας Λαογραφίας

Η αγάπη για την Ποντιακή Παράδοση, οδηγεί πολλούς μελετητές σε έρευνες και καταγραφές. Ονομάζονται «λαογράφοι» ή «ερευνητές» και εκφράζουν την άποψή τους για πολλά λαογραφικά και ιστορικά ζητήματα. Καμία καταγραφή δεν είναι κατακριτέα. Είναι, όμως, η ευκολία με την οποία εξάγονται άκριτα κάποια συμπεράσματα (...)

Μια μεγάλη συμβολή στην Ποντιακή Λαογραφία θα ήταν οι «μονογραφίες» μικρών κοινοτήτων. Ο κάθε ερευνητής θα συνέβαλε τα μέγιστα αν κατέγραφε κάθε έθιμο στο χωριό του, τη μουσική και χορευτική παράδοση που έχει επιβιώσει, υλικό από παλιές φωτογραφίες και πλήρη καταγραφή γενεαλογικών δέντρων. Παράδειγμα προς μίμηση είναι τα βιβλία του Σάββα Παπαδόπουλου για το Μαυρόβατο Δράμας και το Καρακούρτ του Καρς (από όπου ήρθαν στο Μαυρόβατο). Υπάρχει σ΄αυτά πλήρης καταγραφή των τραγουδιών, παροιμιών, αινιγμάτων, εθίμων, νανουρισμάτων, χορών κτλ. με ταυτόχρονη παράθεση σχετικών χαρτών, φωτογραφιών και σκίτσων από αντικείμενα της παραδοσιακής ζωής. Αν κατά καιρούς οι ερευνητές παρέθεταν και μονογραφίες από τον τόπο τους, θα είχαν επιβιώσει πολλαπλάσια στοιχεία της Παράδοσής μας. Δεν είναι τυχαίο που τη μέθοδο αυτή ακολούθησε και ο Γεώργιος Κανδηλάπτης για την Αργυρούπολη, ο Στάθης Αθανασιάδης για τη Σάντα, ο Γεώργιος Ζερζελίδης για την Άνω Ματσούκα και τη Ζάβερα, ο Δημήτριος Παπαδόπουλος για το Σταυρίν, ο Ελευθέριος Ελευθεριάδης για τη Λαραχανή. Υποθέτω πως είχαν πλήρη συνείδηση της συμβολής τους, καθώς υπήρχε από τότε η ανησυχία της απώλειας της παράδοσης αλλά και της μνήμης της «πατρίδας», γενικότερα.

Η επαφή με το σημερινό Πόντο δίνει το έναυσμα για εκτενείς καταγραφές μιας Παράδοσης που παρέμεινε στον τόπο της. Δεν είναι όλα τόσο «φολκλόρ» όσο φαίνονται ή όσο θέλουν να μας τα παρουσιάζουν. Ιδιαίτερα ο ορεινός Πόντος είναι μια αστείρευτη πηγή για κάθε ενδιαφερόμενο μελετητή. Ειδικές καταγραφές στον Πόντο πραγματοποίησε από τη δεκαετία του ΄80 ο Στάθης Ευσταθιάδης. Κατέγραψε ανθρώπους συνομήλικους με την πρώτη γενιά προσφύγων στην Ελλάδα, γυναίκες να μοιρολογούν αγαπημένα τους πρόσωπα, παιδιά να μοιρολογούν την αγελάδα τους που έπεσε στο γκρεμό. Στον Πόντο υπάρχει το πλεονέκτημα, σε σχέση με τον ελλαδικό χώρο, να υπάρχει ακόμη σε μεγάλη έκταση κτηνοτροφική ζωή και συνθήκες προβιομηχανικής κοινωνίας. Συνεπώς, η «παράδοση» υφίσταται ακόμη στην καθημερινότητα της ζωής ως χρηστική και όχι ως αναπαράσταση.