Είδα το δολοφόνο…

του Fatih Cekirge

από την Hurriyet

Πλησιάζοντας στη διασταύρωση του δρόμου προς την εκκλησία, άρχισα να μπαίνω στο νόημα. Το περιβάλλον θύμιζε μίζερο ντεκόρ ζοφερής ταινίας, διακοσμημένο με τα συνθήματα μιας ακραίας ομάδας νεαρών εθνικιστών, που έχουν μεταστραφεί στο ισλάμ.

Από πού ήρθαν και πως βρέθηκαν εκεί; Γιατί επέλεξαν τα σοκάκια γύρω από την εκκλησία;

Όταν φτάσαμε μπροστά στην εκκλησία, ο φίλος που με ξεναγούσε στους δρόμους της Τραπεζούντας,  μου έδειξε αυτούς τους νεαρούς και μου είπε:

- «Είναι πάντα εδώ. Ξημεροβραδιάζονται στο καφενείο της γωνίας και χασομερούν παίζοντας τάβλι. Πιστεύουν ότι στην περιοχή δραστηριοποιείται μια οργάνωση, η οποία θέλει να αναβιώσει τη Δημοκρατία του Πόντου». Για να προσθέσει αμέσως μετά:

Τα «αποπαίδια» της Ανταλλαγής…

Το θέμα για το οποίο θέλω να μιλήσω σήμερα,  αποτελεί μια από τις λιγότερο γνωστές και συνάμα τις πιο τραγικές πτυχές του ανήθικου ανθρωποπάζαρου, που οι ιστορικοί ονόμασαν «ανταλλαγή πληθυσμών». Πρόκειται για την τύχη των ορφανών της προσφυγιάς και μάλιστα όχι τόσο αυτών που περισυλλέγησαν από διεθνείς (κυρίως αμερικάνικες) ανθρωπιστικές οργανώσεις, όσο εκείνων που ήρθαν στην Ελλάδα ακολουθώντας κάποια συγγενική ή  φιλική οικογένεια…

Ήρθα για πρώτη φορά αντιμέτωπος με το θέμα πριν από λίγα χρόνια, όταν κατέγραφα την ιστορία μιας προσφυγικής οικογένειας που ήρθε από τα περίχωρα της Σαμψούντας κι εγκαταστάθηκε σε ένα χωριό της Καβάλας. Μου είχε κάνει τότε εντύπωση ο πολύ μεγάλος αριθμός ορφανών παιδιών (πέντε ή έξι, αν θυμάμαι καλά) που είχε η οικογένεια «υπό την προστασία της». Αργότερα κατάλαβα…

Όπως είναι γνωστό, η αποκατάσταση των προσφύγων έγινε υπό την εποπτεία ενός διεθνούς ελεγκτικού μηχανισμού. Ίσως μάλιστα για αυτό και να είχε σχετικά επιτυχή αποτελέσματα. Φαντάζεστε το σημερινό κλεπτοκρατικό ελληνικό κράτος να λάμβανε από κάπου το ποσό που απαιτείται για τη στέγαση 3.000.000 προσφύγων; Τα τσακάλια του Κολωνακίου θα το είχαν ξεκοκαλίσει πριν καλά-καλά έρθουν τα χρήματα στην Ελλάδα. Τότε όμως τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Οι ξένοι δανειστές έδωσαν τα χρήματα στην Ελλάδα υπό την προϋπόθεση ότι την εποπτεία της διαχείρισής τους θα είχε επιτροπή υψηλόβαθμων γραφειοκρατών, που θα όριζε η Κοινωνία των Εθνών. Όπερ και εγένετο.

Κάθε πρόσφυγας λοιπόν που χαρακτηρίστηκε ως αγρότης, έλαβε σε σχετικά σύντομο διάστημα τα βασικά που χρειαζόταν για να ξαναστήσει τη ζωή του στη νέα πατρίδα: ένα σπιτάκι, μερικά ζώα κι έναν αριθμό στρεμμάτων, ο οποίος προσαυξανόταν, ανάλογα με το είδος της καλλιέργειας στην οποία επρόκειτο να επιδοθεί το χωριό του (π.χ. οι καπνοπαραγωγικοί κλήροι, ως οι πλέον προσοδοφόροι, ήταν σαφώς μικρότεροι από τους σιτοπαραγωγικούς), αλλά και ανάλογα με τον αριθμό των προστατευόμενων μελών της οικογένειάς του, π.χ. 17 στρέμματα συν 3 στρέμματα για κάθε ανήλικο τέκνο της οικογένειας. Το κακό όμως ήταν ότι αυτά τα επιπλέον στρέμματα, τα προορισμένα για την μελλοντική αποκατάσταση των ανήλικων μελών της οικογένειας, δεν αποδόθηκαν εξ αρχής στα ίδια τα παιδιά, αλλά γράφτηκαν στο όνομα του αρχηγού της προσφυγικής οικογένειας. Με άλλα λόγια κάποιοι αρχηγοί προσφυγικών οικογενειών έλαβαν επιπλέον χωράφια με την «ηθική» (όχι όμως και νομική) υποχρέωση να τα μεταβιβάσουν αργότερα στους πραγματικούς δικαιούχους. Και όταν οι δικαιούχοι αυτοί ήταν τα ίδια τα παιδιά τους, κανένα πρόβλημα. Τι γινόταν όμως όταν οι μελλοντικοί αυτοί δικαιούχοι δεν ήταν τα βιολογικά τέκνα των προσφύγων, αλλά τα ξένα παιδιά, συνήθως συγγενικών οικογενειών,  που περισυνέλεξαν και έφεραν μαζί τους;

Προλαβαίνουμε ή σε λίγο θα είναι όντως πια αργά;

του Θεόφιλου Κωτσίδη

υπεύθυνου της ιστοσελίδας e-pontos.gr

μέλους του Δ.Σ. της Π.Ο.Ε.

Η παράδοση πεθαίνει, η παράδοση σβήνει, υπάρχουν λυράρηδες που παίζουν απλά λύρα χωρίς Ποντιακά, η Ποντιακή διάλεκτος χάνεται, δεν χρησιμοποιείται παρά μόνο σε μερικά χωριά, οι χοροί αυξομειώνονται μέρα με τη μέρα, η Ιστορία μας αλλάζει και ξαναγράφεται ανάλογα με τους ιστορικούς και τις δικές τους ερμηνείες, η λαογραφική μας παράδοση τείνει να εξαφανιστεί τελείως, η Ποντιακή γαστρονομία, τα ήθη και έθιμα και πολλά άλλα...

Τα θέλουμε όλα αυτά ή απλά τα διατηρούμε προς χάρη μιας ανάμνησης και τυφλής προσμονής για την επιστροφή μας στην ιστορική μας πατρίδα;

Αφορμή για τους παραπάνω προβληματισμούς υπήρξε ο θάνατος του μεγαλύτερου ίσως εν ζωή μέχρι χθες λυράρη μετά τον «Πατριάρχη» της λύρας, Γώγο Πετρίδη, του γιού του Κώστα Πετρίδη.

Πολλές φορές ακούμε για έρευνες, για καταγραφές, για αρχειακό υλικό, έγγραφα, μουσικό και οπτικό υλικό το οποίο παραμένει όμως ερμητικά κλειστό σε συρτάρια, κούτες και διάφορους άλλους αποθηκευτικούς χώρους! Σαν να ετοιμάζεται από καιρό για να ταξιδέψει για κάπου αλλού...

Ένα σημαντικό κομμάτι της Ιστορίας μας παραμένει ίσως εκεί… Όχι για πολύ όμως…

Η καταγραφή της Παράδοσης: Τί είναι παραδοσιακό και τι νεότερο; Τί καταγράφουμε τελικά;

της Μυροφόρας Ευσταθιάδου

Εθνολόγου - Μεταπτυχιακής φοιτήτριας Λαογραφίας

Η αγάπη για την Ποντιακή Παράδοση, οδηγεί πολλούς μελετητές σε έρευνες και καταγραφές. Ονομάζονται «λαογράφοι» ή «ερευνητές» και εκφράζουν την άποψή τους για πολλά λαογραφικά και ιστορικά ζητήματα. Καμία καταγραφή δεν είναι κατακριτέα. Είναι, όμως, η ευκολία με την οποία εξάγονται άκριτα κάποια συμπεράσματα (...)

Μια μεγάλη συμβολή στην Ποντιακή Λαογραφία θα ήταν οι «μονογραφίες» μικρών κοινοτήτων. Ο κάθε ερευνητής θα συνέβαλε τα μέγιστα αν κατέγραφε κάθε έθιμο στο χωριό του, τη μουσική και χορευτική παράδοση που έχει επιβιώσει, υλικό από παλιές φωτογραφίες και πλήρη καταγραφή γενεαλογικών δέντρων. Παράδειγμα προς μίμηση είναι τα βιβλία του Σάββα Παπαδόπουλου για το Μαυρόβατο Δράμας και το Καρακούρτ του Καρς (από όπου ήρθαν στο Μαυρόβατο). Υπάρχει σ΄αυτά πλήρης καταγραφή των τραγουδιών, παροιμιών, αινιγμάτων, εθίμων, νανουρισμάτων, χορών κτλ. με ταυτόχρονη παράθεση σχετικών χαρτών, φωτογραφιών και σκίτσων από αντικείμενα της παραδοσιακής ζωής. Αν κατά καιρούς οι ερευνητές παρέθεταν και μονογραφίες από τον τόπο τους, θα είχαν επιβιώσει πολλαπλάσια στοιχεία της Παράδοσής μας. Δεν είναι τυχαίο που τη μέθοδο αυτή ακολούθησε και ο Γεώργιος Κανδηλάπτης για την Αργυρούπολη, ο Στάθης Αθανασιάδης για τη Σάντα, ο Γεώργιος Ζερζελίδης για την Άνω Ματσούκα και τη Ζάβερα, ο Δημήτριος Παπαδόπουλος για το Σταυρίν, ο Ελευθέριος Ελευθεριάδης για τη Λαραχανή. Υποθέτω πως είχαν πλήρη συνείδηση της συμβολής τους, καθώς υπήρχε από τότε η ανησυχία της απώλειας της παράδοσης αλλά και της μνήμης της «πατρίδας», γενικότερα.

Η επαφή με το σημερινό Πόντο δίνει το έναυσμα για εκτενείς καταγραφές μιας Παράδοσης που παρέμεινε στον τόπο της. Δεν είναι όλα τόσο «φολκλόρ» όσο φαίνονται ή όσο θέλουν να μας τα παρουσιάζουν. Ιδιαίτερα ο ορεινός Πόντος είναι μια αστείρευτη πηγή για κάθε ενδιαφερόμενο μελετητή. Ειδικές καταγραφές στον Πόντο πραγματοποίησε από τη δεκαετία του ΄80 ο Στάθης Ευσταθιάδης. Κατέγραψε ανθρώπους συνομήλικους με την πρώτη γενιά προσφύγων στην Ελλάδα, γυναίκες να μοιρολογούν αγαπημένα τους πρόσωπα, παιδιά να μοιρολογούν την αγελάδα τους που έπεσε στο γκρεμό. Στον Πόντο υπάρχει το πλεονέκτημα, σε σχέση με τον ελλαδικό χώρο, να υπάρχει ακόμη σε μεγάλη έκταση κτηνοτροφική ζωή και συνθήκες προβιομηχανικής κοινωνίας. Συνεπώς, η «παράδοση» υφίσταται ακόμη στην καθημερινότητα της ζωής ως χρηστική και όχι ως αναπαράσταση.

Η έριδα μεταξύ της κοινότητας Τραπεζούντας και της Μονής της Παναγίας Σουμελά για την τύχη της βιβλιοθήκης του Γεωργίου Υπομενά

του Θεοδόσιου Κυριακίδη,

Θεολόγου - Ιστορικού

Ο Γεώργιος Υπομενάς ήταν ένας από τους σπουδαίους και φημισμένους λόγιους έλληνες του Πόντου. Σπούδασε στην πόλη της καταγωγής του την Τραπεζούντα και αργότερα στο Βουκουρέστι και στην Πάδοβα φιλοσοφία και ιατρική και αναγορεύτηκε διδάκτορας το 1709. Έζησε μεταξύ Βουκουρεστίου-Βιέννης και Βενετίας διαχειριζόμενος τις υποθέσεις του προστάτη του Κωνσταντίνου Βασσαράβα. Πέθανε το 1745 και κληροδότησε τη πλούσια βιβλιοθήκη του στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας.

Ο Κωνσταντίνος Σάθας στη Νεοελληνική Φιλολογία αφού αναφέρεται στο διδάσκαλο Γεώργιο Υπομενά στο τέλος σε μια υποσημείωση παραπέμπει τον αναγνώστη να πληροφορηθεί «περί της αθλίας τύχης της πολυτίμου ταύτης βιβλιοθήκης» στο έργο του Περικλή Τριανταφυλλίδη τα Ποντικά.

Τι λέει λοιπόν για το ζήτημα της βιβλιοθήκης του Γεωργίου Υπομενά ο Περικλής Τριανταφυλλίδης που ήταν και ένας από τους πρωταγωνιστές που ανακίνησαν το ζήτημα; Ο Τριανταφυλλίδης αναφέρει ότι η πλούσια βιβλιοθήκη του που αποτελούνταν από ελληνικά και λατινικά συγγράμματα κληροδοτήθηκε στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας με την εξής αφιερωματική σημείωση: «Αφιέρωμα τω εν Τραπεζούντι Φροντιστηρίω υπό Γεωργίου Υπομενά Τραπεζουντίου, αζμε΄». Τα βιβλία του Υπομενά, όμως, εκατό χρόνια σχεδόν μετά το θάνατο του δωρητή τους, βρέθηκαν στη μονή της Παναγίας Σουμελά.

Πως έφτασαν από τη Βλαχία όπου διέμενε ο Υπομενάς και γιατί βρέθηκαν στη μονή της Παναγίας Σουμελά και όχι στο Φροντιστήριο της πόλης όπως ήταν η επιθυμία του κληροδότη;

Στιγμές...

από τον Eleftherios Kostans

Τσάικαρα, Τραπεζούντα, 2001: Ένα ζευγάρι Ποντίων Μουσουλμάνων ποζάρει για ένα πορτραίτο καθισμένο στο σπίτι του, ενώ οι οικογενειακές του φωτογραφίες καθρεπτίζουν τη ζωή του σε ασπρόμαυρο φόντο. Ταξιδεύοντας κανείς στους λόφους και τα βουνά της περιοχής, διαπιστώνει ότι η Ποντιακή γλώσσα εξακολουθεί να ομιλείται ευρέως, ιδιαίτερα μεταξύ των μεγαλύτερων σε ηλικία μελών της κοινότητας…

Μεγάλη συναυλία για τα δύο χρόνια κυκλοφορίας του περιοδικού Άμαστρις.

ΔΕΥΤΕΡΑ 20 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2012
ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΜΕΛΑΘΡΟΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (ΠΑΛE ΝΤΕ ΣΠΟΡ)
ΩΡΑ ΕΝΑΡΞΗΣ 19:30. ΤΙΜΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ 5 ΕΥΡΩ
ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΙΣ ΔΙΑΤΙΘΕΝΤΑΙ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ «ΙΑΝΟΣ»

Γιορτάζουμε τα 2 χρόνια κυκλοφορίας του Ποντιακού περιοδικού «Άμαστρις».
Τιμούμε το συνθέτη Μίμη Πλέσσα για το 40χρονο ενδιαφέρον του για τον Ποντιακό πολιτισμό.
Με τη συμμετοχή των Πέτρου Γαϊτάνου, Αρετής Κετιμέ και Κωνσταντίνου Τσαχουρίδη.
Ειδική συμμετοχή: Αντώνης Ρέμος
Προλογίζει ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης.