Ο Δήμος ο Κωνσταντάς...

Από την χοροεσπερίδα των εμποροϋπαλλήλων της Τραπεζούντος: …η βραδιά έκλεισε με επιχώριο χορό. Η λύρα του Δήμου για μία ακόμη φορά έκανε το θαύμα της…

Από ρεπορτάζ του Νίκου Καπετανίδη στην εφημερίδα «Εποχή» (Τραπεζούντα 1919)

Ποιος να ήταν άραγε αυτός ο Δήμος, που ήταν τόσο γνωστός στους αναγνώστες της «Εποχής», ώστε ο πάντα σχολαστικός ως ειδησεογράφος Καπετανίδης να θεωρεί ότι περιττεύει η αναγραφή του επωνύμου του; Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι πρόκειται για το Κρωμναίο την καταγωγή  Δήμο Ουσταμπασίδη ή «Βελβελέ»,  τον πιο ονομαστό Έλληνα λυράρη της Τραπεζούντας κατά τα τελευταία χρόνια πριν την Ανταλλαγή. Πολλοί εσφαλμένως τον αναφέρουν ως δάσκαλο του Σταύρη Πετρίδη. Προσωπικά έχω εντονότατες επιφυλάξεις. Ο Δήμος αυτός, που δεν πρέπει να είχε και πολύ μεγάλη διαφορά ηλικίας από το Σταύρη, νομίζω ότι ήταν μαθητής του παλιού, του «μυθικού» Δήμου. Αυτού για τον οποίο ο Ηλίας Τσιρκινίδης έγραψε εκείνο το μοναδικό «Κρωμέτες κατηβαίν’ ’ς σον Άδ’, τη Κωνσταντά ο Δήμον….».

Πολλές φορές μέχρι σήμερα έχω αναρωτηθεί πώς να ήσαν και πώς να έπαιζαν εκείνοι οι λυράρηδες… Πέρα από τη μουσική τους όμως, δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτε και για τη ζωή τους. Η αλήθεια είναι ότι στα νεανικά μου χρόνια (στα πολύ νεανικά, για την ακρίβεια…), είχα δύο αναπάντεχες αφορμές να ακούσω το ξεχασμένο από χρόνια όνομά του. Η πρώτη ήταν από το αείμνηστο δάσκαλό μου Παντελή Σεβαστίδη (τον «Παντελίκα»). Ο δάσκαλός μου είχε γεννηθεί το 1922 καθ’ οδόν προς την Ελλάδα και ήταν φτασμένος λυράρης ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’30. Ως μαθητής, αντί να πάει στο σχολείο του, καθόταν με τις ώρες και κρυφοκοίταζε από τα παράθυρα του καφενείου για να δει τον καπετάν Ευκλείδη να γλεντά με την παρέα του (κι όταν κουράζεται ο «Τσορτάντς», να παίρνει ο ίδιος τη λύρα απ’ τα χέρια του και να παίζει τους δύο-τρεις σκοπούς που ήξερε να «γρατζουνάει»).  Λίγα χρόνια μετά πρόλαβε και έπαιξε για να χορέψει Σέρα ο ίδιος ο Σταύρης. Γλέντησε με αμέτρητους πρόσφυγες της 1^ης γενιάς. Ένα απόγευμα, που παρατήσαμε για μία ακόμη φορά τις λύρες και το γυρίσαμε στην κουβέντα για το Γώγο (άλλωστε ήταν φίλοι από το 1941) μου είπε κάτι που νομίζω ότι το έχω κάπου ξαναγράψει: «εγνώρτσα αθρώπ’ς που εγλέντεσαν με το Σταύρην, αθρώπ’ς π’ εγλέντεσαν με το Δήμον… Όλτς πα ερώτεσα. ’Κι ευρέθεν είνας να λέει με ότι έκ’σεν ’ς σην πατρίδαν άθρωπον να παίζ’ άμον το Γώγον…».

Έφυγε ο Χαράλαμπος Εφραιμίδης....

Έφυγε σήμερα από τη ζωή σε ηλικία 85 ετών ο παραδοσιακός τραγουδιστής και επί σειρά ετών συνεργάτης του αλησμόνητου Γώγου Πετρίδη, Χαράλαμπος Εφραιμίδης. 

Ο Χαράλαμπος Εφραιμίδης γεννήθηκε το 1928 στη Νέα Σάντα Κιλκίς, όπου είχαν εγκατασταθεί οι γονείς του, πρόσφυγες από την ενορία Ισχανάντων της επτάκωμης Σάντας του Πόντου. Από τον παππού του, που κατασκεύαζε «χαρτώματα» (λεπτά σανίδια από έλατο για την στέγαση των σπιτιών), η οικογένεια είχε λάβει το παρατσούκλι «Χαρτοματσής». Ο πατέρας του Χρήστος, πρώην αντάρτης στα βουνά της Σαντάς, πέθανε όταν ο Χαράλαμπος ήταν τριών ετών. Μεγάλωσε στη Νέα Σάντα, όπου μυήθηκε στο ποντιακό παραδοσιακό τραγούδι. Δάσκαλοι του ο αδερφός της μητέρας του Γεώργιος Κεφαλίδης («Κιαριάμ’ς»), ένας χαρισματικός παραδοσιακός τραγουδιστής και στιχοπλόκος που έφυγε πολύ νέος από τη ζωή, αλλά και ο μετέπειτα πεθερός του Ιωάννης Τσορτανίδης («Τσορτάντς»), ο γνωστός παραδοσιακός λυράρης και  δημιουργός του τραγουδιού του «Καπετάν Ευκλείδη». Την πρωτομαγιά του 1949 σε μια εκδρομή νεαρών νεοσανταίων στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον πατριάρχη της ποντιακής λύρας Γώγο Πετρίδη, ο οποίος συνόδευε το τμήμα νεολαίας της Ευξείνου Λέσχης. Ο Γώγος εντυπωσιάστηκε από τον τρόπο με τον οποίο ο Χαράλαμπος Εφραιμίδης απέδιδε τα παραδοσιακά τραγούδια και του πρότεινε να συμμετάσχει στις ραδιοφωνικές εκπομπές της Ευξείνου Λέσχης. Πράγματι ο Χαράλαμπος Εφραιμίδης τραγούδησε σε κάποιες εκπομπές, που τότε εκπέμπονταν ζωντανά από ένα παράπηγμα του Ραδιοφωνικού Σταθμού των Ενόπλων Δυνάμεων, η ανάγκη όμως να επιστρέψει στο χωριό του για να βοηθήσει την οικογένειά του στις αγροτικές εργασίες της, τον ανάγκασαν να διακόψει αυτή την πρώτη φάση της συνεργασίας του με το Γώγο. Μετά την εκπλήρωση των στρατιωτικών του  υποχρεώσεων επέστρεψε στο χωριό του και παντρεύτηκε την Ιωάννα Τσορτανίδου, με την οποία απέκτησε δύο κόρες. Το 1959 συναντήθηκε και πάλι με το Γώγο, ο οποίος τον ενημέρωσε ότι η θέση του στο μουσικό επιτελείο της Λέσχης ήτα διαθέσιμη. Με τη μεσολάβηση των παραγόντων της Λέσχης προσελήφθη ως εισπράκτορας στον ΟΑΣΘ, όπου εργάστηκε μέχρι τη συνταξιοδότησή του. Με λυμένο πλέον το πρόβλημα της εργασίας εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη και αποτέλεσε μόνιμο συντελεστή των ραδιοφωνικών εκπομπών της Ευξείνου Λέσχης, για να επιβεβαιώσει την προφητική ρήση του Φίλωνα Κτενίδη, ο οποίος όταν άκουσε για πρώτη φορά τα νεαρό Χαράλαμπο Εφραιμίδη δήλωσε ότι  «η Λέσχη εξασφάλισε τραγουδιστή για τα επόμενα 40 χρόνια». Παράλληλα με το ραδιόφωνο ο Χαράλαμπος Εφραιμίδης θα συνεργαστεί με το Γώγο και σε επαγγελματικό επίπεδο, συνοδεύοντάς τον σε γάμους, χορούς κλπ. και αργότερα στα πρώτα ποντιακά κέντρα διασκέδασης (Ακροπόλ κλπ). Η εργασία του όμως στον ΟΑΣΘ τον ανάγκασε να αποσυρθεί σύντομα από τα νυχτερινά κέντρα. Έκτοτε θα τραγουδά σε έκτακτες περιπτώσεις και μόνον όταν το επέτρεπε η δουλειά του.

Λόγω της κοινής τους απόφασης με το Γώγο να μην δεχτούν την πρόταση των δισκογραφικών εταιριών να αμείβονται με ποσοστά, δεν έκαναν κάποιο δίσκο, ευτυχώς όμως σώζονται πολλές ερασιτεχνικές ηχογραφήσεις τους, όπως και τρεις μικροί δίσκοι που ηχογράφησε νωρίτερα ο Χαράλαμπος Εφραιμίδης με το συγχωριανό του παραδοσιακό λυράρη Παντελή Σεβαστίδη («Παντελίκα»).

Η κηδεία του Χαράλαμπου Εφραιμίδη θα γίνει αύριο Πέμπτη στις 10:00 στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Νέας Σάντας Κιλκίς.